Oefenen vormt een integraal onderdeel van het rekenonderwijs. Nagestreefde rekenvaardigheden worden mede door oefenen verworven. Maar de wijze waarop het in de onderwijspraktijk gestalte krijgt, verschilt vaak aanzienlijk. In de nascholingen Met Sprongen Vooruit bekwamen leerkrachten zich in het geven van productieve oefenlessen. Met een grote inbreng van de rekenstrategieën die de kinderen zelf aandragen en een flexibele, doelgerichte sturing van de leerkracht worden de beoogde kennis en basale vaardigheden geleidelijk aan verworven. Dit staat in schril contrast met het reproductieve oefenen dat van meet af aan is gericht op het inslijpen van elementaire rekenfeiten en receptmatige procedures.

In deze workshop maakt u kennis met het geven van productieve oefenlessen in het getallengebied tot 100 en 1000. Aan de hand van praktijkvoorbeelden bespreken we welke eisen het geven van productieve oefenlessen stelt aan de vorm en inhoud van het oefenen. Aan de orde komt welke kennis, inzichten, vaardigheden en attitude dit van u verlangt en hoe dit oefenen zich beweegt van beoefenen naar inoefenen. De rol van eigen producties nemen we als rode draad.

Onderstaande afbeelding is een voorbeeld van eigen producties van kinderen. Waku-waku kan alleen maar 10 zeggen en om hem slim te laten lijken bedenken de kinderen zo veel mogelijk sommen waar 10 uitkomt. Kinderen ontdekken aan de hand van dergelijke opdrachten structuren in de telrij, eigenschappen van operaties, de relatie met andere operaties en strategieen voor het handig en verkort oplossen van opgaven. Ook raken ze vertrouwd met de formele sommentaal en worden basisfeiten met behulp van eigen producties verder ingeslepen. Kortom, succes verzekerd en geloof in eigen kunnen gegarandeerd.

Doelgroep: leekrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Op veel scholen wordt gewerkt met groepsplannen volgens de 1-zorgroute. De leerkracht werkt dan met drie instructiegroepen: de instructieonafhankelijke leerlingen, de instructiegevoelige leerlingen en de instructie-afhankelijke leerlingen. De terminologie die wordt gebruikt, verschilt soms wat, maar de uitwerking is bijna overal hetzelfde: een groep rekenaars die niet alle instructie hoeft te volgen, een groep rekenaars die de standaardinstructie krijgt en een groep rekenaars die bovenop de standaardinstructie ook nog eens verlengde instructie krijgt.

In deze werkgroep verkennen we wat deze manier van werken betekent voor de echt goede rekenaars en voor de leerlingen waarbij er sprake is van geringe of ernstige problemen op deelgebieden. Biedt het werken met de 1-zorg route voldoende voor deze kinderen? We bekijken met name of deze laatste groep leerlingen ook echt geholpen wordt met deze manier van werken.

We verkennen wat het protocol ernstige rekenwiskunde-problemen en dyscalculie (ERWD) vraagt van de leerkracht bij het werken met zwakke rekenaars. Hoe ziet een groepsplan eruit volgens de visie van de auteurs van het protocol? We zullen zien dat het protocol aansluit bij de 1-zorgroute, maar dat er wel wat andere accenten worden gelegd.

Inhoudelijke accenten: Aan de hand van concrete groepsplannen behorend bij de methode Rekenrijk, (die groepsplannen heeft uitgewerkt volgens de ideeën van het protocol ERWD) bekijken we hoe je deze plannen volgens de ideeën van het protocol ERWD vorm zou kunnen geven. Groepsplannen waarbij inhoudelijk aandacht is voor kinderen met een normale rekenontwikkeling, kinderen die extra uitdaging aankunnen en kinderen met geringe of ernstige problemen op deelgebieden.

Vanwege het karakter van de werkgroep is er een maximum van 30 deelnemers.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: leren van kinderen

De spelhoek van het Rekenweb heeft zich gespecialiseerd in kleinschalige, speelse activiteiten met onderzoekend leren als ondertoon. Bij veel van die activiteiten wordt gerekend tegen de klippen op en worden problemen al redenerend opgelost. Dit alles leidt tot opgefriste en nieuwe feitenkennis die flexibel inzetbaar is. Deelnemers kunnen dat aan den lijve ervaren en hun eigen onderzoekende houding loslaten op een beperkte selectie van activiteiten.

We schenken onder andere aandacht aan een samenhangende reeks van spelvormen onder de noemer 'Rekenen en redeneren op getallenvelden'. Die reeks biedt de mogelijkheid voor een speels leerlijntje rond 'rekenen en redeneren' door de leerjaren heen. Daarnaast komt een bijzonder getallenveld in beeld dat een speelplaats blijkt te zijn voor allerlei spel- en puzzelactiviteiten die een onderzoekende houding stimuleren.

Speciaal voor deze rekendag hebben we een spel in de aanbieding waarbij oefenen wordt uitgetild boven het rekenen en zich richt op concentratie en ruimtelijke vaardigheden. Samen met de andere beproefde activiteiten, levert de speciale aanbieding rijk materiaal op dat direct toepasbaar is in de praktijk van de school.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: leren van kinderen

Aan het eind van elk blok, thema of periode meten we met behulp van de methodegebonden toetsen of de inspanningen die we — leerkracht en leerling — geleverd hebben in de afgelopen periode succesvol zijn geweest.

Maar wat weten we nu eigenlijk als we de toetsresultaten onder ogen krijgen? Hoe interpreteren we deze gegevens? Maken we de stand van zaken op en staan de toetsen in dienst van resultaatbepaling en van het afleggen van verantwoording? Of kunnen de methodegebonden toetsen een bijdrage leveren aan het bevorderen van de leerresultaten door afstemming van het aanbod en de instructie?

In deze werkgroep gebruiken we de toetsen en registratiesystemen bij de methodes Pluspunt en De wereld in getallen om antwoorden te vinden op bovenstaande vragen.

Doelgroep: leekrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Een doorgaande leerlijn rekenen van het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs is niet vanzelfsprekend. De referentieniveaus geven de vereiste doelen duidelijk aan, echter hiermee is nog geen doorgaande lijn tot stand gekomen. Er zijn verschillen tussen de lespraktijk PO en lespraktijk VO. Bijvoorbeeld in de wijze waarop rekenlessen georganiseerd zijn, de mate waarin leerlingen zelfstandig werken, het gebruik van een rekenmachine, de oplossingsstrategie&eeml;n en rekenmodellen. Het is voor leerlingen belangrijk dat er afstemming komt en daarmee voor hen een doorlopende leerlijn. In deze workshop komen de verschillende onderwerpen aan de orde waarover leraren PO en docenten VO met elkaar in gesprek zouden moeten gaan. We nemen u mee in diverse onderwerpen en laten ook zien hoe u deze in uw praktijk aan de orde kunt stellen. Hier wordt aan de professionalisering gewerkt door het zorgen voor bewustwording wat nodig is in de afstemming en tot stand brengen van een doorlopende leerlijn rekenen PO-VO.

Activiteiten van de deelnemers: luisteren, discussiëren, voorbeelden bekijken en daarmee op eigen praktijk reflecteren.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs en voortgezet onderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Het afnemen van de toetsen Rekenen-Wiskunde (Cito) is gemeengoed in het basisonderwijs. Maar toetsen we om te toetsen of kun je 'echt' wat met deze gegevens in de groep?

In de werkgroep van toetsscore tot inhoudelijke interpretatie staat het interpreteren en analyseren van toetsgegevens van de toets Rekenen-Wiskunde op leerling- en groepsniveau centraal. We staan stil bij het werken met vaardigheidsscores, niveauscores (A t/m E en I t/m V) en functioneringsniveaus. Wat houden deze scores in en hoe kan je op basis van deze scores het aanbod voor een leerling of voor je groep bepalen. Hoe zijn de toetsen inhoudelijk opgebouwd en hoe kies je de best passende toets? Aan de hand van enkele werkopdrachten komen deze en andere vragen aan bod, zodat u morgen meer uit uw gegevens kan halen. Kortom, niet toetsen om te toetsen, maar het afnemen van toetsen als concreet hulpmiddel voor in de groep.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Computerspelletjes worden veel gespeeld door leerlingen en steeds vaker worden spelletjes in de klas gebruikt als leeractiviteit voor rekenen. Een belangrijke vraag hierbij is welke spelletjes nuttig en leerzaam zijn. De werkgroep Het ene spelletje is het andere niet. Leerzame kenmerken van rekencomputerspelletjes gaat dieper in op dit onderwerp. Besproken wordt welke kenmerken van rekencomputerspelletjes bijdragen aan het leerproces. U gaat zelf een aantal spelletjes bekijken en analyseren welke leerzame kenmerken deze spelletjes hebben. Zo krijgt u beter inzicht in de leerdoelen die met een bepaald spelletje bereikt kunnen worden. Na deze werkgroep kunt u binnen de veelheid aan spelletjes beter beoordelen welk spelletje voor uw lesdoel geschikt is.

Doelgroep: leerkrachten groep 4/5, rekencoördinatoren

Thema: leren van kinderen

In het kader van het SLO-project Beter met Rekenen zijn de afgelopen jaren nascholingsmaterialen en leerlijnposters ontwikkeld die gericht zijn op het stimuleren van inzicht in doorlopende leerlijnen. Naar aanleiding van een aantal ervaringen met deze materialen in nascholingscursussen is het idee ontstaan om speciaal met het oog op het verhelderen van allerlei aspecten van doorlopende leerlijnen, een digitale, web-gebaseerde omgeving te ontwerpen waarbinnen de voornaamste leerlijnen uit het aanvankelijk rekenen (groep 1 t/m 5 á 6) op een dynamische en visueel aansprekende manier in beeld gebracht en toegelicht worden. In deze werkgroep worden de eerste resultaten van het ontwikkelwerk rond deze digitale leerlijnenomgeving getoond en besproken.

Na een korte inleiding op het Digilijn-project als zodanig is er gelegenheid om de website waarop Digilijn te vinden is, te verkennen. Vervolgens wordt verslag gedaan van een onderzoekje onder pabo-3 studenten die in een eerder stadium kennis maakten met Digilijn. Aan de hand van enkele videobeelden wordt besproken wat de ervaringen van deze studenten waren en hoe deze aanleiding tot eerste aanpassingen gaven. De werkgroep besluit met een korte gedachtewisseling over gebruiksmogelijkheden van Digilijn voor de eigen onderwijspraktijk. Daarbij zal met name het aspect van de samenhang tussen verschillende leerlijnen onder de aandacht komen.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Doel: Suggesties bieden voor het doelgericht en spelenderwijs stimuleren van de reken-wiskundeontwikkeling van kleuters, met het oog op de aansluiting tussen groep 2 en 3.

Kleuters zijn nieuwsgierige en spontane onderzoekers. Spelenderwijs ontdekken ze wiskundige structuren. Tellen, meten, construeren en redeneren zijn voor kleuters activiteiten die vanzelfsprekend met elkaar verbonden zijn. Spelenderwijs ontdekken lijkt op gespannen voet te staan met doelgericht werken in de kleutergroepen. Maar is dat eigenlijk wel zo? Welke mogelijkheden zijn er om opbrengstgericht aan de reken-wiskundige ontwikkeling te werken, zonder het speelse karakter tekort te doen? Evalueren van het leerproces is is nodig om elke kleuter een passend onderwijsaanbod te bieden. In de workshop komen recente ontwikkelingen over opbrengstgericht werken in de groepen 1 en 2 aan de orde. We sluiten aan op de observatiesystemen die in de groepen 1 en 2 in gebruik zijn. In een practicum gaan we na welke aspecten van de reken-wiskundige ontwikkeling zichtbaar worden in bestaande observatiesystemen en waar aanvulling nodig is.

Bijdrage aan professionalisering: We analyseren en vergelijken (nieuwe) doelen, toetsen en methoden voor groep 1 en 2 op hun reken-wiskundige aspecten. Richtinggevend zijn vragen als:

• Welke activiteiten zijn van belang voor de reken-wiskundige ontwikkeling in groep 1 en 2?
• Hoe kan de leerkracht de reken-wiskundige ontwikkeling van kleuters stimuleren, volgen en evalueren?
• Hoe is evaluatie te realiseren via toetsen?
• Welke meerwaarde biedt evaluatie door rekenspelletjes en rekengesprekken?

Iedere deelnemer kan in de onderbouw van de eigen schoolsituatie deze vragen uitwerken in een plan van aanpak dat een goed reken-wiskundig fundament in groep 1 en 2 en een soepele aansluiting van groep 2 naar groep 3 beoogt.

Doelgroep: leerkrachten onderbouw en andere belangstellenden

Thema: leren van kinderen

De grote kracht van het digibord is visueel bezig zijn. De meeste digiborden worden gebruikt om filmpjes, plaatjes en websites te laten zien.

Daarnaast kunt u vaak objecten verschuiven of laten bewegen, u kunt iets vertellen en direct ook laten zien en DOEN. Er gebeurt wat, er ontstaat wat, u kunt iets creëren voor, tijdens en na de les.

Een goede rekenles bevat voldoende oefenmomenten. Wat en hoe er geoefend kan worden, vraagt om een effectieve aanpak van de leerkracht. Regelmatig automatiseren en memoriseren van de basisvaardigheden is dus heel belangrijk.

We gaan in de workshop eens kijken naar de oefenmomenten in een rekenles. We beginnen met startactiviteiten op het digibord, waar vindt u goede activiteiten op Internet en hoe kunt u eenvoudig zelf een startactiviteit maken.

Daarna gaan we verder met oefenen op het digibord na de(verlengde) instructie. Wie gaat met het digibord werken, waarom en wat doet de rest? Hoe regelt u dat in de groep?

Doel:

We gaan de meerwaarde van het digibord verkennen tijdens de oefenmomenten in een rekenles. We kijken naar effectief onderwijs; het digibord zo inzetten, dat leerprestaties en vaardigheden van de leerlingen vergroot kunnen worden.

Activiteiten van de deelnemers:

Luisteren en inspiratie opdoen m.b.t. de oefenmomenten in een rekenles, meedenken over de mogelijkheden. Actief meedoen met de activiteiten, zodat men zelf ervaart hoe het is om te werken met een digibord.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Leerlingen worden zeker door leraren die zeker zijn. Leraren worden zeker als ze weten dat hun aanpak werkt. Er zijn aanpakken waarvan wetenschappelijk bewezen is dat die werken. Daarover gaat deze werkgroep.

Er zal plenair een korte theoretische beschouwing gehouden worden over de theorie van Marzano waarin hij in meta-onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde aanpakken effect hebben op leerlingen. Dit zal direct gekoppeld worden aan de rekenpraktijk van alledag.

Er zal gewerkt worden aan de professionalisering van de deelnemers door aan aantal didactische principes uit het onderzoek van Marzano toe te passen op de deelnemers. De deelnemers gaan op een coöperatieve manier aan de slag met de wetenschappelijk bewezen aanpakken door een vertaling te maken naar hun eigen onderwijspraktijk.

Het uiteindelijke doel voor de deelnemers van deze werkgroep is dat zij andere accenten gaan leggen in hun didactisch handelen waardoor leerlingen zekerder worden en de resultaten beter worden.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: opbrengstgericht werken

Tijdens deze werkgroep richten we ons op de onderwijsbehoeften van leerlingen bovenbouw waar het wat betreft het rekenen in plaats van een 'een onsje meer' wel 'een ton meer' mag zijn. Deze leerlingen werken graag aan wiskundige taken waar ze meer dan 15 uur hun tanden in kunnen zetten.

De volgende onderwerpen komen aan bod:

• de onderwijsbehoeften van deze leerlingen.
• kenmerken van een duurzame begeleidingsaanpak
• materialen: een verzameling wiskundige onderzoeksprojecten
• de mogelijkheden van ICT
• hoe begeleid en stimuleer je leerlingen bij het werken met wiskundig verrijkingswerk van zeer pittig niveau: welke houding en kennis vergt dit van je?
• Alternatieven voor een wekelijkse (reken)plusklas.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs

Thema: leren van kinderen

Het rekencoördinatorschap is sinds 2002 een officiële taak in de basisschool met een gecertificeerde opleidingstraject voor leraren die deze taak op zich willen nemen. In een aantal regio's zijn met succes groepjes leraren opgeleid.

De hernieuwde aandacht voor rekenen-wiskunde, en de acties gericht op het verhogen van opbrengst van het reken-wiskundeonderwijs geven aan de taak coördinator rekenen een groter gewicht. Ook de functiemix waar elke school in 2014 een derde deel van zijn personeel hoger gekwalificeerd moet hebben, is de reden waarom de interesse voor de functie van rekencoördinator groeiende is. De vraag naar opleiding, bijscholing, nascholing en netwerken van rekencoördinatoren is merkbaar.

Vanuit een korte inleiding buigen we ons met de deelnemers over de volgende vragen:

• Welke factoren dragen bij aan het succesvol functioneren van de rekencoördinator in de school?
• Hoe kan de rekencoördinator het rekenonderwijs op school op niveau krijgen, dan wel houden?
• Welke ondersteuning hebben rekencoördinatoren nodig om hun taak binnen de school goed in te vullen?

Ter illustratie bespreken we de ondersteuningsactie vanuit OBD Noordwest gericht op een lokale groep rekencoördinatoren.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs, rekencoördinatoren en directies

Thema: opbrengstgericht werken

Deze werkgroep is bedoeld voor IB'ers en coördinatoren rekenen. Zij zien in deze tijd van opbrengstgericht werken de complexiteit van hun taak toenemen. Hoe krijg je zicht op wat er gaande is binnen het reken-wiskundeonderwijs van je school, hoe weet je wat nodig is en hoe kun je hier invloed op uitoefenen? In het project Kijken naar Kinderen is een methodiek ontwikkeld die hierbij als middel ingezet kan worden. Niet alleen het reken-wiskundig niveau van het kind kan zo verhoogd worden, maar kijkend naar dat kind kunnen leerkrachten zich individueel en in teamverband ontwikkelen. Schoolbreed ingezet draagt het bij aan de kwaliteitsverbetering van het reken-wiskundig onderwijs. In de openingslezing heeft men informatie gekregen over het project Kijken naar Kinderen. In deze werkgroep licht Belinda Terlouw nader toe wat de methodiek Kijken naar Kinderen inhoudt en hoe deze ingezet kan worden in de schoolpraktijk. Ze zoomt hierbij in op de mogelijkheden voor de IB'er en de rekencoördinator. Vervolgens nodigt ze de aanwezigen uit om van die mogelijkheden te proeven en ermee aan de slag te gaan.

Doelgroep: leerkrachten basisonderwijs, rekencoördinatoren en IB'ers

Thema: leren van kinderen